STEAM (Science, Technology, Engineering, Art and Mathematics) é unha metodoloxía que combina as seguintes disciplinas: Ciencia, Tecnoloxía, Enxeñería, Arte e Matemáticas para que o noso alumnado aprenda de forma práctica e experiencial. A través de STEAM, os nenos e nenas son capaces de enfrontarse ós problemas formulados de maneira real, ademais de desenvolver outras habilidades como o traballo en equipo ou a capacidade de análise.

Traballando desta maneira preténdese que o alumnado afronte un problema tal e como se dun enxeñeiro se tratase, poñendo en práctica os seus coñecementos. Ademais, búscase o proceso contrario: que o tratamento de situacións reais permita o estudo e aprendizaxe dos contidos das diversas materias científicas, dunha maneira moito máis motivadora. Desta forma, a retención das aprendizaxes é máis prolongada no tempo, así como a capacidade de transferilos dunhas situacións a outras. En definitiva, a aprendizaxe por competencias básicas realízase dunha maneira moito máis efectiva.

Metodoloxía:

Obxectivos xerais

Os  obxectivos xerais que se buscan ó participar neste tipo de proxectos son:

• Promover o ensino/aprendizaxe da Ciencia, a Tecnoloxía, a Enxeñería, as Matemáticas e a Arte de forma integrada, en lugar de como áreas compartimentadas de coñecemento.
• Desenvolver metodoloxías activas como a aprendizaxe baseado en problemas e retos ou a aprendizaxe baseada en servizo, así como o de ABP (Aprendizaxe Baseada en Proxectos) desde os diferentes temas implicados en STEAM.
• Deseñar actividades que fomenten no alumnado a curiosidade, o gusto pola experimentación e o desenvolvento práctico e o interese polos temas científicos e tecnolóxicos.
• Promover a divulgación científica, tecnolóxica e artística mediante a produción de materiais con contidos que esperten o interese de toda a comunidade educativa.
• Deseñar actividades específicas dirixidas ó alumnado feminino para mellorar a súa percepción das carreiras científicas e de enxeñería.
• Promover o traballo en equipo e a cooperación na contorna STEAM como un dos pilares básicos e comprometerse, individual e colectivamente, a realizar o traballo de forma axeitada.
• Desenvolver as competencias STEAM dentro do currículo docente.
• Contribuír ó logro das competencias básicas do alumnado mediante a implantación de experiencias de aprendizaxe baseadas na metodoloxía de investigación da súa práctica pedagóxica.
• Mellorar o pensamento crítico, a concienciación e a integración na competencia STEAM.
• Romper os estereotipos de xénero sobre as carreiras STEAM empregando ferramentas e estratexias libres de xénero.
• Usar a tecnoloxía como un elemento facilitador, para producir unha aprendizaxe de calidade, incrementando a confianza e competencia dos alumnos na mesma.

Competencias:

O desenvolvemento de competencias STEAM comprende:

• O uso de metodoloxías activas.
• A alfabetización científica para o alumnado en todas as etapas escolares.
• O uso do método científico co alumnado como ferramenta de reflexión.
• A transmisión de valores de sostibilidade e obxectivos de desenvolvemento sostible.
• O desenvolvemento da capacidade analítica para crear e impulsar novas solucións a problemas reais.
• O desenvolvento da creatividade.
• A contextualización da docencia STEM e construción de proxectos STEAM en torno a problemas reais que deben ser resoltos, enfocando as disciplinas STEM en relación cos retos sociais.
• A integración da arte e o deseño no ensino/aprendizaxe, como elementos clave na innovación.

Grupos destacados:

Actualmente estamos de cambio de plataforma dixital, xa que, como é sabido, eTwinning e School Education Gateway fusionárons e na nova European School Education Platform onde ó longo deste ano 2022 serán volcados os Grupos eTwinning xa existentes. Na plataforma eTwinning Live se se escribía no buscador a palabra “STEAM” ou “STEM”, saían moitos grupos relacionados, pero os dous que vos presentamos a continuación (na Plataforma Europea de Educación Escolar, serán migrados en breve co mesmo nome, aínda que posiblemente cambie o seu hipervínculo) son os seguidos por máis membros de eTwinning debido ó  seu dinamismo e calidade:

-STEAM: deseña o futuro da ciencia con eTwinning: https://groups.etwinning.net/157944 Grupo en castelán con máis de 17.000 membros, moderado polo embaixador Abel Carenas e creado como punto de encontro entre docentes de todas as etapas educativas que se traballan en Ciencia, Tecnoloxía, Enxeñería, Arte e  Matemática a través de eTwinning. Os seus obxectivos principais con respecto a STEAM son: dar a coñecer boas prácticas, colaboración docentes, coñecemento de proxectos multidisciplinares, fomento de creatividade,así como difusión de actividades e eventos externos e dos membros do grupo.

-STEM: https://groups.etwinning.net/7619. Grupo en inglés formado por máis de 10.000 participantes, coordinado polo embaixador Rafael Montero onde se pretende que sexa un lugar de encontro entre docentes de todos os niveis para tratar e compartir cos demais docentes temas relacionados coas Nanotecnoloxías, TIC, Astronomía, Aprendizaxe Baseada na Indagación (Inquiry Based Learning, IBL) e intelixencias múltiples, ademais de promover as vocacións científicas, traballo colaborativo e Feiras Científicas.

 Algúns exemplos de proxectos eTwinning nos que se traballou con esta metodoloxía e alcanzáronse exitosos resultados son os seguintes:

Educación Infantil

• STEAM Preschool Academy https://twinspace.etwinning.net/93479/home

Educación Primaria

• ART 4 US https://twinspace.etwinning.net/192609/home

Educación Secundaria

• A outra cara da arte. Sombras e luces do Século de Ouro español. https://twinspace.etwinning.net/73494/home
• Women with conscience and science: Marie Curie. Looking for eTwinnio https://twinspace.etwinning.net/90484/home
• Oceans https://twinspace.etwinning.net/200988/home

Formación Profesional

• Robo-Code https://twinspace.etwinning.net/78147/home

MOOCs/Cursos:

• Curso MOOC “Metodoloxía STEAM para docentes” https://javierkagil.wixsite.com/curso-stem-docentes
• Curso  Euroinnova “STEAM LEARNING” https://www.euroinnova.edu.es/curso-steam-learning#
• Formación STEAM Curso Especialista Editorial Edelvives https://www.edelvives.com/es/info/formacion-steam
• Curso Formación STEAM para profesores ofertado por IFET (Instituto Formación Europea de Tecnoloxía) https://www.ifet.es/formacion-steam-para-profesores/

Exemplos de boas prácticas en centros:

Ademais, eTwinning ofrece diferentes kits para facilitar o desenvolvemento dos nosos proxectos. Un deles, relacionado coa metodoloxía STEAM, é o seguinte:

De STEM a STEAM

https://www.etwinning.net/es/pub/get-inspired/kits/kit.cfm?id=1322

Proxecto STEAM en centros educativos

Nalgúns centros educativos intégrase o proxecto STEAM no Plan Anual de Centro cos obxectivos  principais de mellorar a experiencia da aprendizaxe científico-tecnolóxica do alumnado, mellorar a perspectiva do STEAM e a interdisciplinariedade e aumentar o número de vocacións neste ámbito. Un exemplo de implementar o plan STEAM na escola ou instituto son as Ferias da Ciencia nas que se pode participar a nivel local ou provincial. O IES Etxebarri BHI realiza unha Feira da Ciencia (“Zientzia Azoka”) desde o 2021. Neste ano o tema central da exposición fue o Covid19, onde se presentaba a enfermidade polo alumnado de 3º ESO (nivel no que se imparten todas as materias STEAM) a todo o instituto desde a perspectiva de Bioloxía (estudo de enfermidades víricas, vacinas, científicos e científicas) , Física e Química (materiais para as EPIs), Tecnoloxía (creación de pantallas protectoras e dispensadores de hidroxel con impresora 3D), TIC (programación e deseño), Matemáticas (estatísticas sobre a pandemia) e Arte (realización de maquetas e paneis informativos). Vídeo onde se pode ver a Feira (STEAM-AZOKA): https://www.youtube.com/watch?v=RwtrqBZW60E

Durante o curso 2021-22 seguiuse co proxecto, sendo neste caso o Cambio Climático o eixe central para tratar nas diferentes materias STEAM. Tanto en Física-Química como en Bioloxía realizaron maquetas e póster explicativos axudados polas Matemáticas para as estatísticas e, de Artes Plásticas para adecuar ditas maquetas. En Tecnoloxía e Informática programouse a impresora 3D para a construción de aeroxeradores e circuítos pechados. Un resumo do realizado pódese ver no seguinte vídeo: https://youtu.be/qQAI73AL210

Recursos de interese:

• Alianza STEAM baixo o lema “Nenas en pé de ciencia” o pasado 11 de febreiro de 2022: https://www.educacionyfp.gob.es/ca/prensa/actualidad/2022/02/20220209-alianzasteam.html
• Feira da Ciencia (Sevilla): https://feriadelaciencia.org/index.php/convocatorias/convocatoria-entidades-cientificas-universidades-e-empresas/
• Proxecto STEAM da Xunta de Andalucía:https://www.juntadeandalucia.es/educacion/portals/web/transformacion-digital-educativa/proyecto_steam
• Blog:https://blogsaverroes.juntadeandalucia.es/tde/proyecto-steam-investigacion-aeroespacial-aplicada-al-aula/
• Proxecto STEAM: Robótica aplicada á aula 2021/2022:https://blogsaverroes.xuntadeandalucia.es/tde/proxecto-steam-robotica-aplicada-á-aula-2021-2022/
• Proxecto STEAM: Investigación Aeroespacial aplicada á aula 2021/2022: https://blogsaverroes.xuntadeandalucia.es/tde/tag/steam/
• Proxectos de formación en competencias STEAM en Castela-A Mancha:https://www.educa.jccm.es/profesorado/es/crfp/proxecto-formacion-competencias-steam
• STEAM páxina de Hezkuntza (Educación) do Goberno Vasco (banco de recursos, experiencias, etc): https://steamgune.euskadi.eus/es/inicio
• SCIENTIX:Home – Scientix

Conclusión:

O principal obxectivo da práctica STEAM non é outro que traballar para o cambio metodolóxico, baseándonos nun proceso de aprendizaxe  no que destaca a participación activa do alumnado, realizando actividades manipulativas e experimentais, de maneira que se integren, de forma interdisciplinar, as diferentes materias.

O alumnado é o verdadeiro protagonista do seu propio proceso de ensino-aprendizaxe, e o encargado de construír o seu propio coñecemento a través da resolución de problemas, para o cal é fundamental a formulación de preguntas, a análise, a investigación, o rastrexo, a estimación e a chegada a unha conclusión final.

É importante partir de problemas cercanos ó alumnado, á súa contorna, vinculados á súa idade e ás súas necesidades reais, para conseguir estimulalos dunha maneira natural e chegar a unha implicación máxima nos mesmos.

Desta maneira conseguiremos espertar no alumnado o interese pola investigación e polo descubrimento, desenvolvendo áreas de coñecementos e capacidades necesarias para a revolución dixital do presente século.