No 2021, a Comisión Europea quixo poñer o foco na propagación de noticias falsas, a desinformación e a alfabetización mediática, un asunto que nos compete sen dúbida como cidadáns europeos e como educadores. En eTwinning sempre estivemos comprometidos co desenvolvemento do pensamento crítico do noso alumnado, polo que esta é unha oportunidade excelente para desenvolver proxectos que melloren as  súas capacidades como consumidores de medios de comunicación.

Partindo da elección do tema do ano 2021, “Media literacy” (“alfabetización mediática” en castelán), o IES Xardín de Málaga (Málaga) e o  IES Koldo Mitxelena, (Vitoria-Gasteiz)   traballaron durante o curso pasado no proxecto  “On the Spot”, xunto ó  Secondary School with Study of European Languages, en Ruse, (Bulgaria), o IISS Don L. Milani” di Gragnano, Gragnano (Italia) e o IISS Medi, Barcellona Pozzo Di Gotto (Italia). O traballo integrouse dentro dos obxectivos e contidos curriculares da materia de Inglés de 4º de ESO e Diversificación Curricular e contou ademais coa participación en diferentes momentos doutros ámbitos: Lingua Castelá e Literatura e Euskera (para a fase de investigación), Iniciación á Actividade Emprendedora e Empresarial e Plástica (para a creación dos logos), Matemáticas académicas (na análise de estadística) e TIC (na creación de produtos dixitais). 

Este é o mapa interactivo dos participantes: ON THE SPOT

Os obxectivos do proxecto foron os seguintes: 

-Familiarizarnos cos conceptos de alfabetización mediática e desinformación.

-Coñecer o funcionamento dos medios de comunicación, tanto analóxicos como dixitais,  prestando atención ás redes sociais que cumpren esta función. 

-Convertirnos en consumidores de información críticos, capaces de analizar a  información e identificar se é sesgada ou fraudulenta 

Para a nosa metodoloxía de traballo utilizamos a Aprendizaxe Baseada en Proxectos (ABP), partindo dunha pregunta inicial que nos fixemos tanto docentes como alumnado; “¿É verdade todo o que vemos nas noticias nos medios de comunicación e redes sociais?”. Así mesmo, fixemos uso da Aprendizaxe Baseada en Investigación (ABI), cunha fase de busca e análise de información sobre os conceptos clave no ámbito da alfabetización mediática.  

Nada máis comezar o proxecto, todos os integrantes participaron nunha avaluación inicial que nos deu unha idea do noso punto de partida. Na análise, sintetizada en infografías polo alumnado, soubemos o noso grao de coñecemento sobre cómo se xeran as noticias que vemos e lemos, ademais de facernos unha idea de cómo reaccionamos ante elas.

Como é habitual, e posto que para algúns participantes se trataba do seu primeiro proxecto eTwinning, realizamos unha primeira fase de contacto con tarefas para romper o xeo e coñecernos, con dúas actividades: “Mystery schools”, para averiguar onde estaban os nosos centros escolares a partir dun xogo de  intercambio de información en JAMBOARD, e o clásico “who is who”, onde cada alumno/a identificou os demais participantes a partir dos seus perfís de eTwinning, imaxes con obxectos que lle representaban, ilustracións e conversacións nos foros do Twinspace. Completamos esta fase coa creación en equipos internacionais de presentacións e xogos sobre as cinco rexións europeas do proxecto; Andalucía, País Vasco, Sicilia, Bulgaria e Campania. Aquí podes ver algúns dos produtos creados: XOGOS 

A continuación, comezamos unha fase de orientación sobre o tema, cunha  investigación en todos os centros participantes a partir dun banco de recursos recompilados coa ferramenta Wakelet. Así, descubrimos conceptos coma o sesgo mediático, a desinformación, as noticias falsas ou os bots. Con todo o aprendido, comezamos un concurso de logos en dúas fases, unha semifinal en cada centro e unha final internacional. Ademais de recoller o espírito de colaboración do proxecto, as creacións debían reflectir os conceptos tratados, e así debía quedar explicado no logo de cada candidato. 

Tras investigar sobre a alfabetización mediática e cómo detectar noticias falsas, o alumnado debateu nos equipos nacionais sobre o tema. Posteriormente, cos coñecementos adquiridos, redactaron preguntas que se compartiron no TwinBoard e así crear unha enquisa colaborativa que foi respondida pola comunidade educativa de cada centro socio. Entre os resultados, destacamos que analizamos o consumo de medios de comunicación e cómo os xoves de diferentes países europeos se informan mediante as redes sociais. Tamén puidemos constatar que un de cada tres enquisas afirma que foi enganado por unha “fake news” algunha vez, pero que o 99% pode identificar que a noticia é falsa polo título bizarro, anonimato do autor e o dominio da páxina web.

O alumnado do IES Koldo Mitxelena que participaba noutro proxecto eTwinning, eTw-Train, invitounos a colaborar na creación dunha guía multilingüe para detectar noticias falsas. A guía ten formato de xogo e está dispoñible en todos os idiomas do proxecto: inglés, castelán, italiano, euskera e búlgaro. GUÍA MULTILINGÜE

O produto final do proxecto é un xornal dixital que amosa cómo aprendemos a estruturar as noticias. O alumnado creou un periódico coas noticias falsas que lle gustaría ver publicadas nun medio de comunicación, dándolle un toque de humor e sendo creativos. Propuxemos ó alumnado crear noticias en equipos internacionais de dúas formas diferentes. Nunha das opcións, o alumnado dun centro escolar empezaba unha noticia e outro centro escolar diferente rematábaa, propoñendo un título e engadindo unha fotografía procedente dun banco de recursos de imaxes de libre uso. Na outra opción, o alumnado socio dun centro propuña o titular, o esquema da noticia coas cinco “W” (Quen, Cando, Onde, Que e Por que) e unha fotografía para inspirar ó equipo que vai narrar a historia noutro centro socio. ¿Queredes saber sobre que escribiron? Aquí tedes o noso ON THE SPOT FAKE NEWSPAPER

Respecto á avaliación  do traballo realizado,  foi formativa, integral e continua, incluíndo a todos os axentes implicados  en varias fases ó longo do ano. Deste modo, puidemos identificar os coñecementos e habilidades cos que chegamos ó inicio do proxecto, os puntos fortes e as melloras para futuras edicións.

Os resultados do proxecto amósannos o impacto entre o noso alumnado e os seus socios internacionais, que melloraron as súas destrezas para avaliar os contidos dos medios de comunicación, desenvolvemento a súa alfabetización dixital e mediática así como o seu pensamento crítico e o seu sentido de cidadanía europea. 

Enlace á páxina pública do proxecto: ON THE SPOT 

Fonte das imaxes: TwinSpace do proxecto ON THE SPOT