Francis Alés (docente e embaixadoreTwinning) presenta unha comparativa de ferramentas para a maquetación dixital, fácilmente accesibles para alumnos e docentes e de gran utilidade para publicar os resultados dosseusproxectoseTwinning de forma dixital.

Tanto docentes como alumnos, necesitamos nalgunha ocasión publicar resultados de proxectos en forma de revista dixital.  O formato revista pode ser realmente atractivo se dispoñemos das ferramentas necesarias e o coñecemento para explotalas.  Os valentes que se atreven, adoitan traer unhagran idea detrás, que durante o proceso se vai materializando, e moitas veces, nos fai entusiasmarnos se sabemos elixir, ou polo contrario, pode facernos perder a ilusión da nosa publicación, se non fixemosunha boa elección.  Este artigo pretende orientar tanto a alumnos como a profesores neste tipo de aplicacións,  á vez de facerunha comparativa de ferramentas de maquetación online versus software tradicional.

Maquetación dixital online

As ferramentas de maquetación online popularizáronse nos últimos anos, reafirmando oseu lugar na nube, como calqueraoutraferramenta 2.0.  Gran parte doseu éxito débese á sinxeleza coa que se enfocou oseu uso online, é dicir, resultados espectaculares con poucoscoñecementos sobre maquetación; básicamente, usando o coñecido sistema no mundo da computación, WYSIWYG, “Whatyouseeiswhatyouget” ou “o que ves é o que obtés”.  Con isto, podemos escribir un documento vendo directamente o resultado final.  Outras bondades adicionais son, por exemplo, a posibilidade de exportar e descargar a revista a formatos populares como PDF, ou permitir copiar o código HTML embebido para a nosa web ou blog, e así aproveitar os chamativos efectos flash de pasar de páxina cara adiante e atrás.

 Facendo buscas en internet sobre o tema, aparecen multitude de resultados; a maioría de ferramentas con opcións de pago se queremos utilizar todo oseu potencial, pero tamén con opciónsgratuítas con algunhasrestricións en funcionalidade.  No ámbito educativo, para presentación de proxectos, non son necesarias características avanzadas de maquetación, nin editar pequenos detalles con filtros complexos de edición gráfica; pero si que son necesarias características de exportación de ficheiros, almacenamentona nube para novostraballos, disponibilidade de plantillas personalizadas, entre outras.

 Características comúns en ferramentas online actuais son, por exemplo, o inicio de sesión  sinxelo con contas de Google ou Facebook, así que, xa non é necesario un proceso de rexistro se non queremos. Poténciasea creatividade a través do deseño gráfico intuitivo, normalmente asociado a unha gran base de datos de imaxes, moitas delas gratuítas, e ofrecendo abundantes filtros, formas e tipografías.  Os deseños son novidosos e van desde A4 ata presentacións, redes sociais, encabezados de email, pósters, cartas de restaurante, etc.   Permiten a colaboración entre compañeiros de clase traballando en modos de lectura ou escritura, equizáis o máis destacado sexa que tamén ofrecen perfís de usuario para educación, con vantaxes como materiais e unidades didácticas, documentación e propostas da súacomunidade de expertos en educación.

 Velaquíunha relación dalgunhas das máis populares ferramentas de maquetación online:

 www.canva.com

Canva é fácil de usar e completamente online, e en tres anos e medio dende o seulanzamento, xahaimáis de 10 millóns de persoas que o usan.  O produto ten tres versións con funcionalidades en aumento, que son, Canva (gratuíta), Canvaforwork (de pago),eCanva Enterprise (de pago).  A versión gratuíta é máis que suficiente para traballos en clase, e o resto para usos más profesionais no mundo da maquetación.  Á hora de partir de cero e realizar o deseñointegramente online, é a máis completa desta lista. (No proxecto Myfavouritebook, emprégase esta ferrameenta para a creación dun póster).

 https://madmagz.com

Madmagz é de orixe francés e a súa web só aparece nese idioma e en inglés. A apariencia dosseustraballos é de auténtica revista e o enfoque dosseusprodutos é algo diferente, baseado en plantillas.  Por un lado, podemos optar por una única plantilla gratuíta, ou ir comprando plantillas.  Por outro lado, existen 6 opciónsmáis  de explotación.  A gratuíta, chamada Web magazine, que permite ilimitadas revistas, pero descarga en PDF con marca de auga; ou as opcións de pago Premium, Printing, PDF, High Definition PDF, Self-Hosted Web.  Estas 6 opcións pódense mesturar dependendo das necesidades do cliente. (Exemplo de proxectoeTwinning que empregaestaferramenta: Madmagz: A magazine foryoungpeople!!).

 www.lucidpress.com

Lucidpress éunha opción chamativa, pero a versión gratuíta é moi limitada comparada coas anteriores ferramentas.  Restricións por exemplo de hosting de 3 documentos, 3 páxinas por documento, 25 MB, sencalidade PDF, nin código embebido, fan caseunha versión de proba á opción gratuíta, chamada Free.  As outrasopcións son Basic, Pro e Team, todas de pago con cota mensual, que recuperan as carencias da opción Free, eoutrasfuncións extra como o traballo en equipo.  Permite unha actualización de perfil de educación, mellorando sensiblemente a opción gratuíta.

 https://issuu.com

Issuu permite subir á nube e despois personalizar material  xadixitalizado, como documentos, libros, xornaisou revistas en PDF.  Posúe múltiples maneiras de compartir, incluída a incrustación, sendohoxeen día aferramentamáis usada en canto a revista dixital.  Os plans son Basic, Starter, Premium e Optimum.  Basic é o gratuíto e permite publicar ata 500 páxinasou 100 MB.  O resto de plans de explotación (de pago) van sumando características, como lectura en pantalla completa, eliminación de publicidade, control de estadísticas, ou colaboración entre equipos de persoas. (Exemplo de proxectoeTwinning con usodestaferramenta: ICT World-Imaging, Coding, Transforming and Simulating the World).

 www.yumpu.com

Yumpu tamén permite a creación dunha revista online, a partir dun PDF.   A opción Free émáis que axeitada con características como, número ilimitado de revistas e de páxinas, con soporte de HTML5, Flash e JavaScript.  O resto de opcións, chamadas Adfree, Webkiosk, Appkiosk, eProkiosk (todas de pago con cota mensual) con funcionalidades extras, algunhas básicas como a eliminación de publicidade, eoutrasmáis complexas como soporte para tablets, móbiles (en particular Iphones eIpads), ou administrar subscricións e pago online.  É destacable poder deseñaro teu propio kiosco dixital e navegar  por contidos publicados doutros usuarios.

 www.youblisher.com

Youblisher é obxectivamente simple e moi parecida a Yumpu e Issuu.  Faisefincapénasinxeleza de uso, que se basea en subir o PDF, xasexa de arquivoou mediante URL, e obter o Flash da revista con pase de páxinasincluído, para a súa posterior difusión.   A conta é totalmente gratuíta, incluído o aloxamentodun número ilimitado de publicacións.  

 Software tradicional de maquetación

A alternativa á nube,seguesendo o software tradicional, eso sí, con moitísimasmelloras e posibilidades impensables na opción anterior online, debido principalmente a súa concepción. Agoratrátase de traballar en profundidade, e chegar a calquera aspecto de deseño que se nos ocorra, por difícil que pareza.  Para isto, evidentemente é necesaria unha formación previa, se queremos aproveitar medianamente estas aplicacións, e que non obrigatoriamente ten que serunhaaprendizaxe longa e difícil para a obtención de bos resultados.

É certo que, dentro deste tipo de software de deseño e maquetación, dous dos máis importantes, coñecidos e utilizados desde fai bastantes años, son Adobe InDesign e QuarkXpress.  Non obstante, estes programas, aínda que profesionais, destacan por ser comerciais, oseucusto pode chegar a ser excesivo para unha revista que está empezando, sobre todo se nos encontramos ante ediciónspequenas; máisaínda para traballosde clase en educación.  Por isto, pode ser boa idea optar por software libre, con máis razón se nos pode ofrecer as mesmasfuncións de deseño e maquetación que os anteriores.  Neste sentido, un bo programa éScribus, que destaca por ser de código aberto (software libre), e por ofrecer un gran rendemento no deseño e maquetación de publicacións; ademáis está dispoñible para Windows, Mac OS X, Unix y GNU/Linux.  Outravantaxe é que está dispoñible en máis de 24 idiomas, incluído o español.

 Vexamosestas tres alternativas tan coñecidas, describindoalgunhas particularidades interesantes:

www.adobe.com/InDesign

Adobe InDesign é un indispensable se queremos dominar o deseño de revistas, libros ouxornais; actualmente adaptado tamén a calquera enfoque dixital como banners, tarxetas, ou redes sociais.  É dos programas máis potentes para deseño editorial, e permítenos prácticamente realizar calqueraproxecto que pretenda imprimirse, con recursos bastante sólidos, e con moitafacilidade.   A pega é o seucusto, xa que non é gratuíto,  sendo variadas as opcións de compra, que ademais poden ser adquiridas xunto con outrosprodutos de Adobe.  Desde faipouco, ofrécese a compra con “Creative Cloud”, que é un abono para acceder  mediante a nube, a todas as aplicacións de Adobe, e para todos os dispositivos móbiles e de escritorio, ofrecendodescontos do 65% para estudantes e profesores.  Os prezos de plansanuais por pagos mensuais varían en función se seelixesóInDesign, todas as aplicaciónsna experiencia “Creative Cloud” para un particular ou se podemos acollernos á versión educativa para esta opción.  A formación para o boaproveitamentodeste software é importante, pero o ser quizais omáiscoñecido, existe en Internet gran cantidade de titoriais gratis para aprender a usalo. 

www.quarkxpress.com

QuarkXpress foi dos primeirosen aparecer no mundo da maquetación, enfocado nun principio para o deseño editorial e a publicación de xornais, revistas, libros, etc. Pero, copaso do tempo foi evolucionando para traballarnunha gran variedade de enfoques referentes ó deseño.  O seuprezo para a versión 2016 émáis elevado que a opción anterior pero inclúe a descarga total da aplicación, conseguindo así de forma gratuíta a versión 2017.  A versión para estudantes émáis económica, con certaslimitaciónsna aplicación, pero destacable o soporte 24 horas nasúa web, así como a enorme documentación e soporte encontrados nasúa base de datos, o cal, axuda enormemente na formación online. 

 www.scribus.net

Scribus é a alternativa gratuíta e eficaz para deseñar revistas.  Trátasedun programa de maquetación, que destaca por ser de código aberto (software libre).  Ofrece un gran rendemento no deseño de publicacións, facendo posible a exportación a formato PDF cun gran abanico de opcións.  Outro punto a destacar, é a variedade de plataformas para a que está disponible a súa descarga.  Tendo en conta que as alternativas de pago e propietarias como InDesign  e QuadXPress, só están dispoñibles para Windows e Mac OS X, Scribusavantaxa en plataformas, engadindo a estas, outras como Linux, FreeBSD, PC-BSD, NetBSD, OpenBSD, Solaris, Open Indiana, Debian GNU/Hurd, OS/2 Warp 4, eComStation, e Haiku; ofrecendotaménfontes de repositorios oficiais para Ubuntu, Fedora, CentOS, RedHat, Suse, Debian ealgunhasmáis. Os  seus creadores querendeixar claro que, o usuario de Scribus ten o control dosseus datos usando software libre, e pode realizar calquera tipo de publicacións desde revistas, libros, ou “ManufacturingArtwork”, que vén a ser, o deseño de guías de instalación ou guías de usuario.  É aconsellableempregaralgunha guía de iniciación como as que proporciona a súa web wiki oficial en forma de manuais, foros, blogs, “howtos”, ou “faqs”, aínda que tamén existen bastantes manuais e titoriaisen Internet para formarnos no manexodesta aplicación.  

Software de deseño gráfico como apoioó software de maquetación

      É común utilizar software de deseño gráfico como apoioó software de maquetación.  Vexamosalgunhasopciónsdispoñibles entre as máis populares, compatibles coas anteriormente citadas.

 https://www.adobe.com/es/products/illustrator.html

Adobe illustrator é un dos máis importantes e un complemento inseparable de Adobe Photoshop, cos que podemos traballar principalmente con vectores, imaxes e texto.  Adobe illustrator pode servirnos en principio para as tarefas de deseño gráfico básicas, pero tamén podemos desenvolver proxectos de deseño editorial, en caso de que non saibamos utilizar Adobe InDesignou algún outro.  Aínda que poida parecer un pouco complicado, é un software de deseño gráfico, fácil de aprender e dominar.   Como o resto de produtos de Adobe “Creative Cloud”, non é gratis aínda que mantén os descontos para educación.  

 www.coreldraw.com/

 Corel Draw éoutro programa de deseño gráfico, para traballar con vectores parecido a Adobe illustrator, aínda quemáissinxelo e amigable.  Corel, ó igual que Adobe, tenunha serie de programas alternativos con funcións interesantes. Por exemplo, Corel PhotoPaint éunha versión un pouco menos profesional que Adobe Photoshop, aínda que serve para o mesmo, e así sucesivamente.  A vantaxe de Corel Draw, é que é dos programas de deseño gráfico más fáciles de aprender a usar.  É software propietario e non é gratis, aínda que algo máis económico que Adobe e descontona versión para estudantes, chamada CorelDraw Home &Student Suite X8.

 https://www.gimp.org

Gimp é ideal para deseño gráfico e tratamento de imaxes, e desde a súa web  intégranoxunto a Scribus eoutros programas no que eles denominan “Desktop Publishing Workflow”, que vén a ser unha suite de software libre para publicaciónsdixitais.  Gimp éunha aplicación ómáis puro estilo Adobe Photoshop, utilizado polos deseñadores para o tratamento de fotografías dixitais e de imaxes escaneadas.  De novo, como Scribus, é software libre, e multi plataforma.  Mentres que as opcións de pago anteriores como Corel Draw e Adobe illustrator están dispoñibles para descarga en Windows e Mac OS X, taménGimp o está ademais, para Linux.  Desde a súa web, podemos acceder a unha excelente documentación e titoriais, nunha gran cantidade de idiomas, en parte grazas á súa condición de software libre e a colaboración de desenvolvedores e usuarios.  En definitiva, trátase do complemento ideal para Scribus, e sorprende polasúafacilidade de uso, sendoademaisunhaferramenta realmente potente, de alta funcionalidade, ideal tamén para o deseño gráfico profesional.  

 Resumo da comparativa

Se hai que elixir entre as opcións online, unha óptima en educación, para ser usada por profesores e alumnos, tanto en clase como en proxectos do centro, e ademais, considerando tamén o aspecto económico efuncionalidade, amiña opción é Canvas.  Realmente, tanto Canvas como Madmagz, ouLucidpress, son ferramentascapaces de xerar documentos PDF a partir do traballo de maquetación, desde cero.  O resto de alternativas mencionadas, Issuu, Yumpu e Youblisher, só ten a capacidade de xerar a revista dixital, a partir dun PDF subido polo usuario, e por tanto, son máis específicas nasúa función, e limitan oproceso creativo, se de maquetación estamos falando.  Por tanto, Canvas gaña, poisa súa versión gratuíta é apta para usos educativos, con características e funcionsmáis que aceptables para este propósito, e por tanto, máisvantaxosa que o resto de alternativas.

Entre as alternativas de software tradicional, claramente decántome por Scribus para maquetación, e oseu complemento de deseño gráfico, Gimp.  As razóns son as mesmas que para as opcións online, é dicir, son gratis, e funcionais no ámbito educativo.  Se a isto, lleengadimos o carácter altruísta do software libre, con todas as súas bondades e beneficios, xa non só a nivel particular, senón para instituciónsoupara centros escolares, entónqueda clara a aposta, Scribus eGimp.

Finalmente, se a elección é entre software online e tradicional, istovai  depender e moito das condicións de cada caso.  Escolas con problemas de conectividade a Internet, ouescaso ancho de banda,  terían que decantarse por software tradicional, namiña aposta, Scribus eGimp.  Os argumentos son varios, en primeiro lugar, son aplicaciónsmulti plataforma, sabendo que nun centro educativo existen moitos ordenadores con diferentes sistemas operativos.  En segundo lugar, é software libre, que ademais do compoñente ético, é gratis e beneficia ás arcas do centro escolar.  Por último, tanto Scribus como Gimp son opcións casi ou tan profesionais como as de pago, tanto en funcionalidade e resultados, como en soporte e documentación.  Está claro que en ámbitos máisprofesionais, poden botarse en falta algunhas características e funcionalidades, que ferramentas propietarias como Adobe illustratorououtras, teñendesenvoltasou con opciónsmáis avanzadas.  Pero, en ámbitos educativos, Scribus e Gimp son opciónsmoi dignas, e namaioría dos casos, non se vai explotar todo o seu potencial.

En caso de non ser  a conexión a Internet un problema, as ferramentas online son unha gran aposta, se as tarefas son actividades de clase, e proxectos non demasiado complexos, sendo así namaioría de casos.  Como xadixen, Canva éunha boa elección, por razóns de prezo eeficiencia.  Ofrece beneficios xa desde a súa versión gratuíta, suficientes para traballar durante todo o curso con traballos de alumnos, ou incluso de profesores, como publicacións escolares.

Sendo realista, o máis práctico é combinar ferramentas online con tradicionais, dependendo das circunstancias e o entorno de cada centro educativo, tales como, a etapa educativa do alumnado, equipamento informático, redes e comunicacións, etc.  Se a nosa meta como profesores é promover a creatividade entre os nosos alumnos con este tipo de prácticas, ou simplemente obterbos resultados en proxectosde centro, taménhai que ser creativo.  Maquetar é inventar, longa vida a Canvas + Scribus + Gimp.

Francis Alés, IES Leopoldo Queipo (Melilla).

Fonte da imaxe de cabeceira: GerdAltman (https://pixabay.com/photo-2007353/)